Tarixni o‘rganishning 6 siridan xabardormisiz?
Tarixning sirli ko‘chalariga qiziqmagan inson bo‘lmasa kerak. Zero hayotda yashash uchun bu fanning zarurligi isbot talab qilmaydigan qoida hisoblanadi. Barcha qiziqarli fanlar kabi tarixni o‘zlashtirish hamda yaxshi natijaga erishish oson ish emas. Buning uchun kurashish zarur. Chunki tarixda ma’lumotlar shu qadar ko‘pki, bu fanni tizimlashtirib o‘rganishni taqozo etadi.
“Registon” o‘quv markazida tarix fani yangicha qoidalar asosida o‘qitiladi. Ya’ni:
O‘quv markazimizda tarix fani ikki xil dastur asosida o‘qitiladi.
- Mazkur fandan ma’lum bilimga ega bo‘lganlar uchun 7 oylik dastur;
- Ushbu fan bilan jiddiy shug‘ullanmaganlar uchun 9 oylik dastur.
Birinchi dastur asosida fan bo‘yicha poydevori bor o‘quvchilar o‘qitiladi. Unda asosiy e’tibor zehnni o‘stirish hamda xotirani mustahkamlashga qaratiladi.
Ikkinchi dastur asosida esa tarix fani bilan avval jiddiy shug‘ullanmaganlar o‘qitiladi. Ular ma’lumotlar ko‘pligidan hech ham qiynalishmaydi. Chunki “Registon” o‘quv markazida bu fan har xil mantiqiy savollar, intelektual o‘yinlar, mukammal testlar asosida olib boriladi.
Ikkala dasturda ham darslar savol-javob tarzida olib boriladi. Savol-javoblar tezligi zehnni o‘stirish va xotirani mustahkamlashga asos bo‘ladi. Bu bosqich tugagach, abituriyentlar testlar yechish orqali o‘qigan mavzularini yanada mustahkamlaydi. Shuningdek, ular yakshanba kunlari haftalik test sinovlari, har oyning oxirida esa oylik test sinovlaridan o‘tishadi.
Tarixdagi ma’lumotlar, asr va yillar, hukmdorlar, joylar har qanday odamni chalg‘itishi tabiiy. Bu murakkabliklarni yengish uchun biz sizlarga “Tarix fanini o‘rganishning olti siri” deb atalgan yangicha qoidalarni taqdim etamiz:
1. Vergul bilan ajratilgan ma’lumotlarga (atamalar, kasblar, topilmalar, qabilalar va hokazolar) alohida ahamiyat berish. Chunki juda ko‘plab test savollari mazkur ketma-ket kelgan so‘zlar ishtirokida tuziladi. Bunday holatda siz ularni bir necha usullar orqali eslab qolishingiz mumkin. Ular quyidagilar:
a) Shakliy o‘xshashlik orqali eslab qolish. Ya’ni bosh harflari orqali misol uchun, ilk o‘rta asrlarda suv tegirmoni, chig‘ir va charxpalak kabi suv inshootlari kashf etiladi. Bu jumladan mazkur suv inshootlari nomlarini eslab qolish uchun bosh harflarning bir xilligiga ahamiyat berish kerak. Chig‘ir va charxpalak bir xil harflardan boshlangani uchun ularni oson eslab qolsa bo‘ladi.
b) Mantiqiy (ma’noviy) o‘xshashlik orqali eslab qolish. Bu holatda biz tarixiy voqealarni solishtirishimiz kerak. Masalan, Qadimgi Misr podshohi Osiris o‘z birodari Set tomonidan o‘ldirilgan. Xuddi shunday o‘xshashlikni biz Rim imperatori Yuliy Sezar hayotida ham uchratishimiz mumkin. U ham o‘z birodari Brut tomonidan o‘ldiriladi. Tarixiy voqealar, hodisalar, davrlarni xuddi shunday mantiqiy bog‘lanish orqali bir-biriga bog‘lab tashlasakkina, tarixni mukammal o‘rgana olamiz.
2. Va, shuningdek, chunonchi, shu bilan birga, hamda, bilan, ayniqsa, xususan, yuksak darajada, o‘z rivojining cho‘qqisi kabi so‘zlar va birikmalar bilan kelgan gaplarga, qavs ichidagi berilgan so‘zlarga alohida ahamiyat berish. Masalan, O‘rta asrlarda Xitoy rassomlari ipak, qog‘oz, yog‘och va toshda o‘zlarining ajoyib san’at asarlarini yaratganlar. Rassomchilikning devoriy rasmlar chizish sohasi ayniqsa rivoj topgan.
3. Asrlarni, yillarni, davrlarni tanish biror voqeaga bog‘lash, ularni bir-biri bilan solishtirish, bir xil vaqtda sodir bo‘lgan voqealarni biror joyga yozib, eslab qolish. Bu usulda biz tomondan tayyorlangan xronologiya jadvali sizga katta yordam bera oladi.
4. Tarixni takrorlash quyidagi usullarda olib boriladi.
—takrorlash aniq jadval asosida va muntazam bo‘lishi kerak;
—takrorlash faqat mavzularni o‘qish asosidagina emas, balki biror sherik bilan savol-javob tarzida bo‘lishi ham muhim;
—test yechish asosida o‘tilgan mavzularni takrorlash ham juda ham samarali hisoblanadi.
5. Dunyoning siyosiy xaritasini tasavvur qila olish voqea-jarayonlarni, masalan, davlatlarning harbiy yurishlari, savdo aloqalari, egallagan hududlarini to‘g‘ri aniqlashda juda muhim. Chunki mamlakatlarning joylashuvini to‘g‘ri tasavvur qila olmay turib ko‘r-ko‘rona yod olingan ma’lumotlar xotirada uzoq saqlanib qolmaydi. Chunonchi, IV asr oxirida vujudga kelgan Vizantiya imperiyasining hududlari (Bolqon yarimoroli, Kichik Osiyo, qisman Kavkaz, Suriya, Falastin, Misr, Kipr va Krit orollari)ni yod olishda O‘rtayer dengizining sharqiy qismi qirg‘oqlarini, bu hududlarda joylashgan o‘lkalar va orollarni tasavvur qilish juda muhim.
6. Barcha ma’lumotlarga jiddiy e’tibor berib, ularni har bir mavzu bo‘yicha yil, asr, shaxs, sabab, oqibat, joy va shu kabi muhim ma’lumotlarni daftarga bosh harflarini yoki birinchi bo‘g‘ini yozib qo‘yib, diqqatni qaratish orqali xotirani ko‘chaytirish. Bunda esda saqlab qolish uchun kalit so‘zlar yozib qo‘yiladi. Kalit so‘zlar yordamida takrorlash samarali hisoblanadi.
Yuqoridagi qoidalar hozirgacha ko‘plab o‘quvchilarni talabalarga aylantirdi. Sirli fanni o‘rganishga barchani taklif etamiz! Marhamat, keling, qatnashing va talabalar safiga qo‘shilling! Shoshiling, chunki qabul soni cheklangan!